Ankilozan Spondilit (AS)
Ankilozan Spondilit (AS)
Halk arasında genellikle omurga ya da bel romatizması olarak bilinen Ankilozan Spondilit, çoğunlukla genç yaşlarda ortaya çıkan, özellikle omurgayı ve omurga ile kalça kemiği arasındaki(sakroiliak) eklemi etkileyen ağrılı, iltihaplı bir romatizma türüdür.
Sakroiliak eklem (omurganın en alt bölümü ile leğen kemiklerinin arasında kalan bölge) çoğunlukla en erken etkilenen, bilateral tutulan ve tipik bulgular veren eklemdir. Sakroiliak eklem tutulumunu takiben genellikle ve hastaların yaklaşık %75’inde lumbal(bel) bölgesinden başlayan ağrı ve yukarı doğru ilerleyen omurga tutulumu gerçekleşir. İlerlemiş vakalarda omurga bölgesinin tam tutulumu ve omurga eklemlerinin birleşmesi ile “bambu kamışı” veya “demir yolu” görünümü ortaya çıkar. Omuz ve kalça eklemlerinin tutulumu hastaların %35’inde görülür, hastaların %15’inde ilk bulgu olabilir. AS’de hareket kısıtlanmasına bağlı uzun süreli hareketsizlik nedeniyle hastalığa osteoporoz(kemik erimesi) eşlik edebilir. Bireyin ilk tutulum yeri bel bölgesi olmak üzere kalça, omurga, diz, ayak bileği ve diğer eklemlerinde de iltihaplanma oluşabilir ve buna bağlı hareket kısıtlanmaları gözlenir. Bayanlarda boyun ve periferik eklem tutulumları daha yaygındır.
Ankilozan Spondilit hastalığın özel bir sebebi yoktur ancak genetik yatkınlık söz konusudur. Kalıtsal faktörler içerisinde özellikle, HLA-B27 olarak bilinen bir gen, ankilozan spondilit hastalığına yakalanma riskini büyük ölçüde artırmaktadır. Fakat bu gen her Türk Ankilozan Spondilit hastasında rastlanmamaktadır ayrıca tek başına HLA-B27 genin varlığı, AS hastalığın %100 görüleceği anlamına gelmez.
Ankilozan Spondilit tanı kriterleri arasında en az 3 aydır süren ve 30 dakikadan uzun, 3 saate kadar sürebilen sabah tutukluğu, egzersiz ile azalan istirahat ile artan kronik bel, boyun, sırt ve kalça ağrısı, bel bölgesinde daha belirgin hareket kısıtlılığı, nefes alma ile göğüs genişleme mesafesinin normal değerlerin minimum 2,5 cm altında olması gibi nedenler sayılabilir. Ankilozan Spondilit kesin tanısı için klinik bulgulara ek olarak sakroiliak eklem röntgeni, kan testleri ve MR görüntüsü gibi radyolojik görüntüleme ve laboratuvar bulgularından en 1 tanesinin eşlik etmesi gerekmektedir.
Ankilozan Spondilitte ağrılara ek olarak kronik yorgunluk, ağrılar ve tutukluk nedeni ile uyku bozukluğu, hafif iştahsızlık, kilo kaybı ve subfebril ateş gibi bulgular ve semptomlar özellikle hastalığın başlangıç döneminde eşlik edebilir.
Ankilozan Spondilitte eklem dışı tutulumlarda gelişebilir. Bunlara örnek olarak; Göz tutulumu: Akut anterior üveit (%25) ağrı, kızarıklık, bulanıklık ve fotofobi
Kardiyovasküler tutulum: Asendan aortit, aort genişlemesi, aort kapak yetmezliği, dolaşım sıkıntıları, miyokardiyal disfonksiyon ve perikardit
Pulmoner tutulum: Yavaş, ilerleyici, bilateral apikal fibrozis. Göğüs ekspansiyonu azalır, artmış diyafragmatik solunum nedeniyle ventilasyon sorunu olmaz.
Böbrek Tutulumu: NSAİD kullanımına bağlı nefropati, böbrek yetmezliği(%1-3)
Barsak tutulumu: asemptomatik mukozal inflamatuar lezyonlar (ülserler)
Nörolojik tutulum: Kırıklar (quadripleji), inflamasyon, spinal stenoz nedeniyle nörolojik komplikasyonlar. Spinal kord basısı ile oksipital ağrı, Kauda equina sendromu seyrek görülen ama ciddi, geç dönem komplikasyonlarıdır.
Ankilozan Spondilitte genel vücut bölgesindeki ağrı ve tutukluk problemlerinin tedavisinde genel amaç, semptomatik iyileşme ile ağrı semptomlarının azaltılması, fonksiyonel kapasitenin ve günlük yaşam kalitesinin arttırılmasıdır. Egzersiz tedavisi kas iskelet sisteminde kas kütlesi ve kuvvetinde artma, eklem hareket açıklığında artma ve düzelme, bel, boyun, sırt, omuz, kalça ve çevresindeki ağrılarda azalma, reaksiyon zamanında düzelme gibi faydalar sağlar. Pilates gibi esneme egzersizleri eklem aralıklarının hareketliliğini korumaya yardımcıdır.
Alanında uzman fizyoterapist tarafından kişiye hastalığı hakkında bilgi verildikten sonra spesifik olarak yapılan klinik değerlendirme ve analiz sonucunda belirlenen rehabilitasyon programı uygulanır. Kişinin var olan problemine göre yaşam modifikasyonu, egzersiz programı, manuel terapi uygulamaları ve beslenme düzenlemesi ile entegre bir şekilde bütüncül bir yaklaşım sağlanır.